خلف بن عباس زهراوی قرطبی«ابوالقاسم خلف بن عباس زهراوی قرطبی» از پزشکان نامدار قرن چهارم هجری، در سال ۳۲۵ ق (۹۳۶ م) در الزهراء از روستاهای اطراف قرطبه دیده به جهان گشود. ۱ - معرفی اجمالیوی درابتدا به تحصیل علوم دینی پرداخت و نزد پدرش بسیاری از علوم دین و فقه را فراگرفت. بعد از چند سال به قرطبه که در آن روزگار از مهم‌ترین مراکز علمی در سرزمین‌های اسلامی بود مهاجرت نمود. زهراوی در این شهر پس از آشنایی با یکی از اطبای ساکن قرطبه و به تشویق او به تحصیل علوم پزشکی پرداخت و به سرعت مراحل ترقی در این زمینه را طی کرد به گونه‌ای که مهارت او در دانش پزشکی بسیاری از پزشکان را به شگفتی وا می‌داشت. روزگاری که زهراوی درآن می‌زیست روزگاری بود که تمدن اسلامی در اوج نشاط علمی به سر می‌برد. نگاهی به تاریخ به ما نشانی می‌دهد که هم عصر با زهراوی پزشکان و جراحانی همانند هارون بن موسی اشبونی ، خالد بن یزید بن رومان ، حامد بن سمجون و سلیمان بن جلجل می‌زیسته‌اند. با این حال زهراوی سرآمد همه پزشکان عصر خود شد و به خصوص در تشریح و جراحی او را می‌توان از شاخص‌ترین افراد دانست و شاید بتوان او را پایه گذار علم جراحی در تاریخ پزشکی دانست. اهمیت آنچه زهراوی در شاخه جراحی انجام داده هنگامی بیشتر برای ما جلوه گر می‌شود که بدانیم در روزگار زهراوی اروپائیان نه تنها با علم جراحی آشنایی و سروکار نداشتند، بلکه کلیسا جراحی را کاری حرام اعلام نموده بود. ۱.۱ - شهرت روز افزونشهرت روز افزون زهراوی تا آنجا پیشرفت که بسیاری از بیماران از نقاط دوردست حتی کشورهای اروپایی برای معالجه به پیش او می‌رفتند. ابن اصیبعه او را چنین ستوده است: کان طبیبا فاضلا خبیرا بالادویة المفردة و المرکبة، جید العلاج و له تصانیف مشهورة فی صناعة الطب. [۱]
عیون الابناء فی طبقات الاطباء، ص۵۰۱.
چیرگی زهراوی در جراحت باعث شد که پزشکان هم روزگار او، وی را به پدر جراحی ملقب ساختند. اشتهار او به جراحی امری است که حتی امروزه نیز بسیاری از اروپائیان به آن اعتراف کرده‌اند. جرج سارتون در کتاب المدخل الی تاریخ العلوم وی را یکی از سه نفری می‌داند که همانند چراغ‌هایی، اروپا در علوم پزشکی از آنها روشنی گرفت. [۲]
الجراحه، ص۴۸.
۱.۲ - نقل جراحی های زهراویبسیاری از شگفتی‌های جراحی‌های او امروزه در کتب نقل شده است از جمله: ۱. به کار بردن نخ‌های ابریشمی به عنوان نخ بخیه . ۲. بخیه کردن جراحی‌ها از درون به گونه‌ای که آثاری از بخیه قابل دیدن نباشد. ۳. به کار بردن و ساختن بسیاری از لوازم جراحی برای اولین بار. نقل شده که وی قبل از انجام عمل جراحی، ابزار و آلات جراحی را با صفراء ضدعفونی می‌کرد و این امری است که پزشکی جدید نیز آن را تایید می‌کند. توصیه او نیز به جراحان این بود که هنگامی به عمل جراحی بپردازید که دغدغه‌ای روحی و روانی نداشته باشید. زهراوی علاوه بر مهارت در پزشکی و جراحی انسانی نیکوکار نیز بود. در احوال او نقل کرده‌اند که وی نیمی از روز را به رایگان به درمان بیماران نیازمند می‌پرداخت. وی پس از سال‌ها کوشش علمی سرانجام در سال ۴۰۴ ق (۱۰۱۳ م) در قرطبه دیده از جهان فروبست. البته بغدادی سال وفات او را ۴۲۷ ق گزارش کرده است. [۳]
هدیة العارفین، ج۱، ص۳۴۸.
۲ - تالیفاتاز این پزشک عالی مقام دو اثر در تاریخ گزارش شده است: ۱. کتاب اعمار العقاقیر المفردة و المرکبة . ۲. التصریف لمن عجز عن التالیف . ۳ - پانویس
۴ - منبعنرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور) |